Orman; belirli yükseklikteki ve büyüklükteki ağaçların, çalıların, otsu bitkilerin, mantarlar, mikroorganizmalar ve çeşitli hayvanlarla, toprağın birlikte meydana getirdiği, aynı zamanda topluma çeşitli faydalar sağlayan bir ekosistemdir.
Ormanlar; kendisini meydana getiren varlıkların uzun yıllar karşılıklı etkileri sonucu yerleşmiş, biyolojik bir dengeye sahiptir. Bu denge ormanların sağlığı ve varlığı için mutlak şarttır.
ORMAN TÜRLERİ
1-Ekvatoral Yağmur Ormanları
2-Muson Ormanları
3-Tropik İğne Yapraklı Ormanlar
4-Tayga Ormanları
5-Yağmur Yeşili Yapraklı Orman (Kış Ormanı)
6-Sert Yapraklı Orman
7-Yazın Yeşil Yapraklı Orman (Yaz ormanı)
A-İğne Yapraklı (ibreli) Orman
B-Galeri Ormanları
C-Bataklık Ormanları
ORMANIN YARARLARI
A) ORMANLARIN MADDİ FAYDALARI
Ormanların yapacak, yakacak ve tali ürünlerle sağladığı değerlerdir. Ormanın ilk bakıştaki faydası, ürünlerin çeşitli iş ve sanayi kollarında hammadde olarak kullanılması veya tüketimi şeklinde göze çarpmaktadır. İnşaatta, kimya ve diğer sanayi kuruluşlarında, madencilik, ulaştırma, bayındırlık gibi ekonomik faaliyetlerde odun hammaddesinin kullanımı gün geçtikçe artmaktadır. Odun hammaddesinin bu derece önem kazanmasının sebebi, sahip olduğu teknolojik vasıflarından ve devamlı üreyebilen; iyi bakıldığı takdirde tükenmez bir kaynak oluşundan ileri gelmektedir.
Teknolojinin gelişmesi ve elektrik enerjisi, petrol, maden kömürü gibi çeşitli enerji kaynaklarının bulunmuş olmasına rağmen, odun; yakacak maddesi olarak önemini sürdürmektedir. Dünya odun üretiminin hemen hemen % 50’si yakacak olarak kullanılmakta ve özellikle gelişmekte olan ülkelerde bu oran % 80’e ulaşmaktadır.
Ormandan elde edilen tali ürünler, parfümeri, boya, ilaç, dericilik, tecrit malzemesi gibi endüstri kuruluşlarının ham maddesini meydana getirmektedir.
Türkiye’de üretilen orman tali ürünlerinin başlıcaları; reçine, sığla yağı, palamut, mazı, defneyaprağı, çam fıstığı, sumak, kestane, ıhlamur çiçeği, mahlep, meyan kökü ve keçiboynuzu vb.dir.
B) ORMANLARIN KOLEKTİF FAYDALARI
Ormanın bu yöndeki hizmetleri, maddi faydaları ile ölçülemeyecek kadar büyüktür. Bulundukları yer iklimini, kara iklimi tipinden ılıman iklim tipine dönüştürürler. Bu sayede don, kuraklık, aşırı sıcaklık, fırtına gibi zararları önlemek ve azaltmak suretiyle faydalı olurlar. Ormanın etkisi altında kalan sahaların nisbi rutubeti fazla, akarsu ve kaynakların verimi, düzenli ve devamlıdır.
Ormanların tarımı, hayvancılığı, bayındırlık tesislerini koruması; karada ve deniz kıyılarında kumulların teşekkülüne engel olması; bataklıkları kurutmak, havaya saf oksijen vermek, gürültüyü ve hava kirliliğini önlemek suretiyle insan sağlığına yardım etmesi; çeşitli av hayvanlarını barındırıp beslemekle yurdun tabii varlığını ve güzelliğini zenginleştirmesi gibi hususlar kolektif hizmetlerinin başlıcalarını oluşturur.
C) ORMANLARIN GENEL FAYDALARI
1. Ormanlar yaşantımızın her safhasında ihtiyaç duyduğumuz yapacak ve yakacak hammadde kaynağıdır. Bunun yanı sıra bitkisel nitelikli tohum, çiçek, kozalak vb. ile mineral nitelikli çakıl, kum vb. hammadde kaynaklarının bir kısmı da ormanlardan elde edilmektedir.
2. Ormanlar, bitkiler ve hayvanlar için doğal bir su kaynağıdır. Kar ve yağmur biçimindeki yağışı; yaprakları, dalları, gövdesi ve kökleri ile tutarak sellerin ve taşkınların oluşmasını önler. Ayrıca yer altı sularının oluşmasına yardım eder.
3. Ormanlar erozyonu önler. Ormanlar rüzgârın hızını azaltır, toprağı kökleri ile tutarak, yağışların ve akarsuların toprağı taşımasını önler.
4. Ormanlar, yaban hayatı ve av kaynaklarını korur. Nesli tükenmekte olan hayvanların üretimi, korunması ve barınmasında koruma alanları oluşturur. Bu sahalar milyonlarca canlının yuvasıdır.
5. Ormanlar bitki örtüsü ve toprak içerisinde büyük miktarda karbon depoladıklarından, ikim üzerinde olumlu etki sağlarlar. Aşırı sıcaklıkları düzenler ısı tamponu olarak görev yaparlar. Yaz sıcaklığını azaltırken, kış sıcaklığını artırırlar ve radyasyonu önlemeye yardımcı olurlar.
6. Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini sağlarlar. Rüzgar hızını azaltarak toprak ve kar savurmalarını ve rüzgarın kurutucu etkisini yok ederler. Bu nedenle açık alanlara oranla ormanlarda gündüzler serin geceler ise sıcaktır.
7. Ormanlar, eğelenme, dinlenme ve boş zamanları değerlendirme imkânı sağlarlar. Havası, suyu, doğal görünümleri ve sakin ortamı ile özellikle şehirlerde yaşayan insanları kendisine çekerler. Bu yönüyle de insanların beden ve ruh sağlığı üzerinde olumlu rol oynarlar.
8. Yerleşim alanları çevresindeki hava kirliliğini ve gürültüyü önlemesi ile insan sağlığı açısından büyük önem taşırlar. Ormanların insan sağlığı üzerindeki olumlu yararları nedeniyle büyük kentlerin çevresinde ormanlar oluşturulmaktadır.
9. Ormanlar, orman içinde ve dışında yaşayan insanlara çeşitli iş alanları sağlar, işsizliği önlemede etkin rol oynar, böylece köyden kente göçü azaltır.
10. Ormanlar, ulusal savunma ve güvenlik bakımından da çok önemlidir. Askeri birliklerin savaş tesisleri ile araç ve gereçlerinin gizlenmesinde, savaş ekonomisi bakımından değer taşıyan reçine, katran ve tanenli maddelerin elde edilmesini sağlarlar.
11. Ormanlar barajların ekonomik ömrünü uzatır, doğal afetleri önler, ülke turizmine katkıda bulunurlar.
12. Ormanlar, tükenmez bir doğal kaynaktır.
ORMANCILIĞIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
Ormanlardan yararlanma iki grupta toplanabilir:
1. Ormanların ana (yapacak) ve yan ürünler (yakacak) veya ikincil ürünler şeklinde ekonomimize doğrudan katkısı,
2. Ormanların dolaylı katkısı
Ormanlardan elde edilen ana ürünlerin başlıcaları; tomruk (parke, ambalaj, mobilya, kontrplak, kaplama ve inşaat malzemesi vb.), maden direği (maden ocaklarının tavan ve yan destekleri için), kâğıtlık odun (kâğıt fabrikalarının selüloz ihtiyacı için), lif ve yongadır (dokuma endüstrisinde).
Yan (ikinci) ürün üretimi ise çok daha çeşitlidir. Bu grup ürünler içinde yıllık üretimin hemen hemen tamamına yakını yakacak odun üretiminden oluşur. Sırık, çıra, çubuk, çalı, reçine, şimşir, defneyaprağı, sığla yağı üretiminin ülke ekonomisi içindeki payı çok azdır. Bunun sebebi geçmiş yıllara göre önemini kaybetmiş olmalarıdır. Talep olmaması sebebiyle Muğla-Köyceğiz arasında yer alan Günlük ağaçlarından elde edilen sığla yağı üretimi büyük ölçüde düşmüştür.
Türkiye ekonomisi üzerinde büyük katkısı olmamakla birlikte özellikle orman köylerinde ıhlamur, kestane ve palamut (palamut meşesinden) toplayıcılığı da yapılır. Ana ve yan ürünlerin elde edilmesinde en çok köknar, çam, ladin, sedir gibi iğne yapraklı ağaçlarla kayın, kavak, meşe, kestane gibi yayvan yapraklı ağaçlardan yararlanılır. Özellikle son yıllarda ülkemizde kavakçılık ve kavak ağacından kereste üretimi önemli ölçüde artmıştır. Bu bakımdan orman alanlarının yaklaşık %5’ini oluşturan kavaklıklardan, ormanlardan elde edilen kerestenin yarısına yakını karşılanır.
Ormanlar işletmecilik açısından değerlendirildiğinde %55’inin işletmeye uygun verimli korular biçiminde olduğu %45’inin ise baltalık ormanlardan oluştuğu görülür. Ancak koru ormanlarının yaklaşık %25’i bozuk koru, baltalık ormanların da %35’i bozuk baltalık biçimindedir. Söz konusu orman alanlarından koruların sanayi için, çoğunluğu meşelerin oluşturduğu baltalıkların ise yakacak odun temininde kullanıldığı dikkat çekmektedir. Ormanların gayri safi milli hâsıla içindeki payı oldukça düşüktür (binde 5).
Oksijen vererek havayı temizleyen, doğal görünümleri ve dinlendirici özellikleri ile turizm ve rekreasyon alanı olarak değerlendirilen ormanlarımızın artması ve korunması unutulmamalıdır ki en önemli vatandaşlık görevimizdir.